రాజు - కవి

జాషువ జయంతి - Sep 29th

రాజు మరణించె నొకతార రాలిపోయె
కవియు మరణించె నొకతార గగనమేగె
రాజు జీవించు రాతి విగ్రహములందు
సుకవి జీవించు ప్రజల నాల్కల యందు

ఈtv - 2 లొ ఆదివారం నాడు ప్రసారమయ్యే, "తెలుగు వెలుగు" కార్యక్రమంలో, క్రితం వారం జాషువ గురించి ప్రత్యేక ప్రస్తావన చేసారు। అప్పుడు తెలిసింది, Sept 29 ఆయన జయంతి అని।

నాకు నచ్చిన తెలుగు కవులలో జాషువ ఒకరు। ఈ బ్లాగుని ఆయన గబ్బిలం మీద ఒక విమర్శకుడు రాసిన వ్యాసంతో మొదలుపెట్టాను।

నేను చిన్నప్పుడు తెలుగు వాచకములోని పద్యభాగంలో పై పద్యం చదువుకున్నాను। పాఠం పేరు "రాజు కవి" అనుకుంటా। సరిగ్గా జ్ఞాపకంలేదు। ఈ పాఠం ఏడవ తరగతి లోనిదో లేక ఎనినిమిదవ తరగతి లోనిదో అనుకుంటా। అది కూడా సరిగ్గా జ్ఞాపకంలేదు। కాని, ఆ పాఠం, అందులోని ఈ పద్యం, ముఖ్యంగా పద్య భావం నాలో బాగా నాటుకున్నాయి।

గబ్బిలం నుండి రెందు పద్యాలు

ఒక అస్పృశ్యుడు తన గోడు పరమేశ్వరుడితో విన్నవించమని ఒక గబ్బిలాన్ని దూతగా పంపుతున్నాడు।

ఆలయంబున నీవు వ్రేలాడు వేళ
శివుని చెవినీకు, గొంత చేరువుగనుండు
మౌని కగరాజ్ఞి! పూజారి లేని వేళ
విన్నవింపుము నాదు జీవితచరిత్ర

ధర్మమునకు బిఱికి తన మెన్నఁడును లేదు
సత్య వాక్యమునకుఁ జావు లేదు
వెఱవనేల నీకు విశ్వనాథుని మ్రోల
సృష్టికర్త తాను సృష్టి వీవు

Photoblog of Kalleda Rurual School on Flickr

I was casually glancing through a Bay Area Ashtavadhanam photos on Flickr when a comment on a photo caught me by surprise. The photo of the user, that familiar school going girl of AP - two braided plaits, neatly done in white ribbons (రెండు జడలు, తెల్ల రిబ్బన్లు) first impressed me. I thought it may be some one's childhood photo. But the comment on this ashtavadhanam photo confused me further.


memu dinini choosi chala ananda padinamu .memu ipudu padava tharagathi chaduvuthunnamu.memu enimidava tharagathilo deeni gurinchi oka patyamsham chaduvukunnamu.ashtavadanam chala asakthi karamga untundi.

regards,
r.lalitha
g.rani

I then browsed through the girl's flickr profile / photos and was surprised to find that she is studying in "Kalleda Rural School", in Ravoor Village, Warangal Dist. The school kids have flickr a/c s and post their daily life pictures !!!!! Amazing. The school is supported by India Rural Development Fund that has quite few Telugu people on the board and hence the Andhra School I guess.

There is a Kalleda Photo Blog and the students are listed in this group's contacts. Even a cursory look at the photos is so inspiring. Their enthusiasm doesn't stop with just posting the photos. What impressed me was that they are venturing to comment too !! And the above comment from the 10th standard girl on "ashtavadhanam" just bowled me over.

I also saw a white lady who was involved in this effort. She has a flickr account too and these kids post their comments on her photos. Here is a very beautiful photo of this foriegn lady draped in that 6 yards of Indian feminine grace, called sari.


The learning in this whole episode is that the only thing that seperates the rural Indian children from the so called corporate educated, urban kids is, access to better infrastructure and exposure to technology.

After all, once you have the seeds, all it matters is how you water them and how conducive a field you sow them in.

కిన్నెరసాని - దొరసాని

విశ్వనాథ సత్యనారాయణ గారు "కిన్నెరసాని పాటలు" రాసారు।

దాని గురించి ఆసక్తికరమైన ఈ సంఘటన నేను "విశ్వనాథ ఒక కల్పవృక్షం" అనే పుస్తకంలో చదివాను।
------------------------------------------------------------
'కిన్నెరసాని' ఒక అందమైన పేరు। కాని ఒక దొరసాని గారికి ఆ పేరు చాలా వికటంగా తోచింది। గురువుగారే చెప్పారు ఈ విషయం।
"నేను కిన్నెరసాని పాటలు వ్రాసే నాటికే గొప్ప కవినని అభిమానించిన శ్రీ సురవరం ప్రతాపరెడ్డి గారు నాకు సహాయం చేయించాలని ఒక నిజాం జమీందారు ఇంటికి తీసుకువెళ్ళారు। ఆ జమీందారు చనిపోయి కొద్ది కాలమైంది। ఆయన గారి భార్య వుంది। పరదా చాటున ఆమె, ఇవతల నేను। నన్ను ఆమెకు పరిచయం చేశారు। ఆమె విజ్ఞురాలని నాకు చెప్పారు। ఆమె పరదాచాటున వుండి "కవిగారూ! మీరు సంప్రదాయ బద్ధంగా రాసారన్నారు। కాని సాని పాటలు వ్రాశారేమిటి?" అన్నది
నేను ఎంత పొగరుబోతునైనా వినయం తక్కువైన వాడిని కాదు కదా! "అమ్మా కిన్నెరసాని అన్నది ఒకవాగు పేరు కదా! దాని పేరుతో దాని గురించి వ్రాయటంలో తప్పేమిటి?" అన్నాను। ఆమె ఊరుకో వచ్చు కదా! అబ్బే ఏమైనా సాని సానే అన్నది। పరదా లోపల పెదవి విరుచుకుని వుంటుంది। నేను వెంటనే "అలాగా అమ్మా! ఇందాకటి నుండి తమను తమ పరిచారకులు దొరసాని గారు దొరసాని గారు అంటే ఏమో అనుకున్నాను। ఇంక సెలవు వస్తాను" అని చెరచెరా బైటికి వచ్చేశాను।

అక్కడనే ఉన్న శ్రీ రెడ్డి గారు, దేశముఖ్ గడగడ లాడి పోతూ ఆమెకేమో చెప్పుకుని బయటకు వచ్చారు। "ఇవ్వాళ ఎంత పనిచేశావయ్యా? ఆమె నిన్ను అరెస్టు చేయవచ్చు। ఏమైనా చేయవచ్చు।" అని అన్నారు।
"ఏమయ్యేది? చంపుతుందా ? అదే నయం। యదార్ధం చెప్పడానికి భయపడటం కన్న అది నయం కదూ। శబ్దానికి అర్థం తెలియని ప్రతివాడూ విమర్శకుడైతే చచ్చేచావు కదండీ? తమ బ్రతుకే తమకు తెలియని వాళ్ళు కవుల తప్పులెన్నేవాళ్ళా? సందర్భం నుండి పదాలను విడగొట్టి కవుల తప్పులెన్నే వాళ్ళని చూస్తే నాకు ఒళ్ళు మంట" అన్నాను।
అప్పుడు రెడ్డిగారు నవ్వుతూ కారులో కూర్చొని "ఏమయితే ఏం? ఇవాళ నూటపదహార్లు పోగొట్టుకున్నా" అన్నారు।
"నా అభిమానం పోగొట్టుకోలేదు। అదే నాకు పదివేలు" అన్నాను నేను।
----------------------------------------------------------------------------
ఇంతకీ ఇదంతా ఎందుకంటే, "కిన్నెరసాని" అంటే నాకు కూడా అభిమానమే। నా బ్లాగు పేరు అదేకదా మరి ! నేను నా చిన్నతనమంతా కొత్తగూడెం లో గడిపాను। కిన్నెరసాని అక్కడికి చాలా దగ్గర। కిన్నెరసాని డాముకి రెండు మూడు సార్లు వెళ్ళాను। ఊహ తెలిసాక, సితార సినిమాలో "కిన్నెరసాని వచ్చిందమ్మా వెన్నల పైటేసి " అనే పాట నన్నాకర్షింది। కొంచెం తెలుగు సాహిత్యం గురించి తెలిసాక, విశ్వనాథ సత్యనారాయణగారు కిన్నెరసాని పాటలు రాసారని తెలిసి ఆనందించాను। నేను నా బ్లాగుకి ప్రాంతీయమైన తెలుగు పదంకోసం చూసినప్పుడు "కిన్నెరసాని" పేరే నాకు తట్టింది।

"కిన్నెరసాని పాటలు"లోని కొన్ని చరణాలు
9. కిన్నెర వైభవం
ఋతువు ఋతువున మారు రుచులలో కిన్నెరా
కారుకారువ మారు కాంతిలో కిన్నెరా
తెలుగు సత్కవిరాజు పలుకందుకోలేని
చవులూరి చవులూరి జలమెల్ల ప్రొవులై
కదిలేను కిన్నెరా
సాగేను కిన్నెరా

తెలుగు దైవమ్ము భద్రాద్రిపై నెలకొన్న
రామయ్య అతని దర్శనము చేసే త్రోవ
కాచింది కిన్నెర
తెలుగు యాత్రికుల కందిచ్చు చల్లని నీడ
పుణ్యాత్మ కిన్నెరా
తెలుగు యాత్రికుల కందిచ్చు చల్లని నీరు
పూతాత్మ కిన్నెరా
తెలుగు దైవమ్ము భద్రాద్రిపై నెలకొన్న
రామయ్య అతని దర్శనము చేసే త్రోవ
కాచింది కిన్నెరా

శ్రీశ్రీ - సిప్రాలి - వైరాగ్యపద్ధతి

ఇంతెందుకు? వింతలలో
వింతైన విశేషమొకటి వినిపిస్తున్నా
సొంతంగా సాంతంగా
చింతిస్తే పెద్దతప్పు, సిరిసిరిమువ్వా!

తలకాయలు తమతమ జే
బులలోపల దాచుకొనుచు పోలింగుకు పో
వలసిన రోజులు వస్తే
సెలవింక డెమోక్రసీకి సిరిసిరిమువ్వా!

గొర్రెల మందగ, వేలం
వెర్రిగ ఉద్రిక్తభావ వివశులయి జనుల్
కిర్రెక్కి పోయినప్పుడు
చిర్రెత్తుకు వచ్చునాకు సిరిసిరిమువ్వా!

ఈ రోజులలో ఎవడికి
నోరుంటే వాడె రాజు, నూరుచు మిరియా
కారాలు, తెగబుకాయి
స్తే రాజ్యాలేలవచ్చు సిరిసిరిమువ్వా!

ఇప్పటికి కూడా సామాజిక, రాజకీయ పరిస్థితి శ్రీశ్రీ వెక్కిరించినట్టు గానే ఉంది !!!!

ధన మూల మిదం జగత్ - అసలు మూలం?

"ధన మూలం మిదం జగత్" అని అందరూ అంటూ వుంటారు। అది వాల్మీకి రామాయణం లో శ్రీరామునితో లక్ష్మణుడు అనిన మాట।

ధనమార్జయ కాకుత్థ్స - ధన మూల మిదం జగత్
అంతరం నాభి జానామి - నిర్ధనస్య మృతస్య చ!!

ఓ కాకుత్థ్స వంశ తిలకా! రామా! ఈ లోకానికి ధనమే ప్రధానం కాబట్టి ధనాన్ని బాగా సంపాదించు! డబ్బులేని వాడు చచ్చిన వానితో సమానం। వీరిద్దరికీ తేడా లేదని శ్లోక భావం। లక్ష్మణుడీ మాటను లంకలో రావణ మరణానంతరం అన్నాడు। దానికి శ్రీరాముడు చాలా గంభీరంగా యుగయుగాలకు సరిపడా -

అపి స్వర్ణమయీ లంకా - న మే రోచతి లక్ష్మణ
జననీ జన్మభూమిశ్చ - స్వర్గాదపి గరీయసి!!

అని సమాధానం చెప్పాడు। ఆ ప్రబోధం మానవ శిరోరత్నం కదా! 'లక్ష్మణా! లంక బంగారమే కావచ్చు కానీ నాకు యిష్టం లేదు। జనని, జన్మభూమి స్వర్గం కంటె గొప్పవి సుమా!' అని యీ శ్లోక భావం।

పై మూల శ్లోకాలు, వాటి భావాలు నేను 'నవ్వుటద్దాలు' అనే పుస్తకంలో మూలాలు - మూల్యాలు అనే విషయంలో చదివాను। ఈ పుస్తకాన్ని ఆచార్య తిరుమల గారు రచించారు। కొన్ని చమత్కార , హాస్యరస పద్యాలను, చాటువులను ఈ పుస్తకంలో వివరించారు। ఈ 'మూలాలు - మూల్యాలు' విషయంలో మాత్రం, మనం తరచూ వినే వాటికి అసలయిన అమూల్యమైన మూలాలను మనకు అందించారు।

Gandhigiri - Lage Raho Munnabhai

I watched Lage Raho Munnabhai on Saturday afternoon. The last hindi movie that I watched, in a theatre, spending money, and that which I vividly remember is Lagaan, which is pre 2002. Well, if I do strain my memory, I can recollect a couple of absolutely forgettable movie outings while at Pune in 2003-2004. During that period it was hard to come to terms to pay 150 bucks for a movie. Back home, here in Andhra, for an almost similar "movie watching" experience people pay < 50, even in Hyderabad. Well, in Pune they were multiplexes and it was supposed to be "movie-going" experience and not just "movie-watching".

Anyways, back to present. Why then "Lage Raho Munnabhai" after such a long gap? No I didn't watch Munnabhai MBBS. My exposure to it is those bits & pieces that I watched and a few things that I heard / read about it. I didn't watch the Telugu remake of it either. My interest in Munnabhai MBBS was as ordinary as in any other box office successful Hindi / Telugu movie. Then, why did I watch Lage Raho Munnabhai while it is just into its 2nd week in the theatres.

The answer is "Gandhi Connection". Hmmm, no, not "Gandhi" connection... The word Gandhi has been abused too much in the post independence political arena. I will rather name it "Mahatma Gandhi Connection" or better "Bapu Connection" as he is referred to in the movie or the "Gandhigiri Connection".

Yes, the film features Mahatma Gandhi as a character. I read in a review that the protaganist of the movie, Munnabhai, finds Mahatma Gandhi as his companion and takes up his principles (Gandhigiri) to transform his and his fellow peoples' lives. A Mahatma Gandhi admirer that I am, it is an enough reason for me to buy a ticket to the earliest available show and see this Gandhigiri in the movie myself.

It is a well made movie. That its pulling audience in large numbers to watch Gandhigiri is an acheivement in itself. I say this because of an article I read in Hindu. In Hyderabad Exhibition grounds where a consumer electronics exhibition was going on, a Gandhi Darshan Hall was setup that screened documentaries on Gandhi and displayed some very rare photographs of Bapu. Few of the photographs were flown all the way from Rajghat, Delhi. And amongst the thousands of visitors who thronged the Industrial Exhibition, the percentage of people who visited Gandhi Darshan was less tha 0.1% . Here's a photo reg that article.

Well, I do accept that its the reality. A child may not be willing to swallow a pill or something that is bland / tasteless, though it is very important for his health. A Doctor / Mother will find it far more easier to make the child have it by adding a morsel of tastier / spicier food to it than simply forcing him to swallow it as is. It actually works. (When we were kids, my mother used to make bitter gourd curry with jaggery and we never complained to eat it. చిన్నప్పుడు మా అమ్మ బెల్లంపెట్టి కాకరకాయ కూర చేసినట్టన్నమాట। మేము పేచి పెట్టకుండా తినేసేవాళ్లం। ) So, very few walked into a Gandhi Darshan exhibition hall to watch & feel about peace, non-violence, strength of truth, satyagaraha etc..... whereas munnabhai ka masala, thoda maamugiri, few tapori dialogues, music & dance, a beautiful female... all brought in audience in lakhs to see Gandhigiri. I give you due credit, Mr Raju Hirani. The movie has received good acclaim and great opening collections and is termed a very big Hit. Fair enough.

Now, coming to my personal opinion.... factually, it didn't increase my Gandhi knowledge by a bit. Hey, wait. It actually did. I never knew that October 2 is also called Dry Day (as in Liqour Dry) ("డ్రైడే అయిన గాంధీ జయంతి నాడు కూడా బ్రాంది కోసం బారులు వెతికే మొహమూ నువ్వునూ" అని ఏ తెలుగు సినిమాలోనో డైలాగు ఉంటే తెలిసేదేమో !!) Nor did it influence me about the efficacy of Gandhi's principles. So, Lage Raho Munnabhai, ya, Naa Lage Raho Munnabhai, I remain the same. An ardent admirer or Bapu. I am anyways the guy who enjoys the Gandhigiri pill as is. (And yes, my mother slowly got us used to eating the bitter gourd curry too as is, without any jaggery). To me a re-read of "My Experiments with Truth" is a better way of reminding myself about gandhigiri.

Well, I also have some qualms about the movie. The protaganist who played Munnabhai, the man who preaches and practises Gandhigiri, Sanjay Dutt, has been arrested earlier under TADA in connection with 1993 Mumbai blasts. The final verdict will be delivered on Sept 12. I know, his duty in the movie was just to act, which he did with great commitment. But, aren't they, the same guys who are supposed to leave an impact about gandhigiri on the audience? And aren't they the same who go gaga about the message that the movie conveys, during press meets etc etc. Well, acting seems to be one profession which doesn't need a background check at all. ( I would have added politics to it too, but recently, atleast theoretically , a non-criminal background was made mandatory.) I know I am putting a very old happening of Sanjay Dutt in focus. And if the person has actually had nothing to do with it and indeed opts gandhigiri in his life, then I will be among his admirers. My point is, while we appreciate the conviction in the movie and make movies huge commercial successes, we should not remain cold and un-responsive to the actors' misdeeds.

And I strongly feel, beyond the make believe silver screen, gandhigiri is the best hit formula on the realistic world screen in these days of continous turmoil.

Btw for those who can / want to appreciate just plain gandhigiri without any munnabhais, a treasure trove of videos is available in google video here.

శ్రీశ్రీ - సిప్రాలి - శ్రీరంగ నీతులు

పాతబడి కుళ్లిపోయిన
నీతులనే పట్టుకుని మనీషుల మంటూ
నూతన జీవిత లహరికి
సేతువు నిర్మింతురేల? సిరిసిరిమువ్వా!

వ్యాపార ప్రకటనలే
వ్యాపించుట చేత నేటి పత్రికలందున్
రాపిడిపడి సత్యం కా
శీ పయనం కట్టెనయ్యొ సిరిసిరిమువ్వా!

నేటికి అన్వయించుకోవాలంటే, పత్రికల స్థానంలో TV channels ని చేరిస్తే సరి !!!!!


అంతా సురా ఘటేశులె,
అంతింతో ఆచమాన మడిగేవారే,
పంతానికి మాత్రం శివ
చింతా దీక్షితుల మండ్రు, సిరిసిమువ్వా!

ఇది నేను ఒప్పుకోను। శ్రీశ్రీ చుసిన పరిసరాలలో, పరిస్థుతలలో, ప్రజలలో ఇది నిజమేమో। ఇప్పటికి కూడా సురాపానానికి దూరంగా ఉండేవారు చాలా మంది ఉన్నారు।

మీసాలకు రంగేదో
వేసేస్తే యౌవనం లభించదు నిజమే!
సీసా లేబిల్ మార్చే
స్తే సారా బ్రాంది యగునె? సిరిసిరిమువ్వా!

ఇది చాలా బావుంది :-) ఇక్కడ కూడా సారా సాగా (saga) సాగింది। శ్రీశ్రీ కాస్త ఎక్కువ సేవించేవారేమో!!!